İlk Bisiklet Ne Zaman Bulundu?

Bisiklet bir çocuk için en büyük hayal, bir yetişkin için ulaşım aracı kimisine göre ise sadece bir spor aleti… Peki, ilk bisiklet ne zaman ve nasıl bulundu? Bisikletin tarihine gelin yakından bakalım.

Oyuncak, eğlence, spor, ulaşım gibi birbirinden farklı amaçlar için tercih edilebilen bisiklet, yıllar içerisinde ufak tefek değişimler geçirerek bugünkü halini aldı. İlk bisiklet elbette ki şimdi alışık olduğumuz modellerden epey farklıydı.

İlk bisiklet nasıl icat edildi?

Çocuklar için üç ya da dört tekerlekli modellerini görsek de çoğunlukla bisikletler iki tekerleli, kullanan bireyin ayaklarıyla çevirdiği pedal yardımıyla hareket eden araçlardır. Kişinin belli bir denge üzerinde ilerlediği bisiklette kontrol ise iki el ile tutulması gereken gidon yani direksiyon ile sağlanır. Gidonun iki tarafında da bulunan frenlerle yolculuk daha güvenli bir hale gelir. Bu parça üzerinde vites ve acil durumlarda çalmak için bir de zil bulunur. İsteğe göre bisikletin arkasına ya da önüne yük taşımak için bir sepet de konulabilir.

Gidonu ve selesi bulunmayan bisiklet

İlk bisikletin nerede, nasıl ve kim tarafından icat edildiği konusunda farklı fikirler mevcut. Ancak çoğunluğun kabul ettiği, fikir birliğine vardığı hikayeye göre ilk bisiklet, 1790’lı yıllarda bulundu. Bu icat, bugünkü tasarımına en yakın şekilde Fransız Comte de Sivrac tarafından üretilen ve “celeripede” olarak adlandırılan iki tekerlekten ibaretti. Pedalı bulunmayan ilk bisiklet sert ahşap bir çerçeveden oluşuyordu. Tasarım, kullanan kişinin iki ayakları üzerinde ilerlemesi ile hareket edebiliyordu. Gidonu ve selesi bulunmayan ilk bisiklette denge, yine kullanan kişinin bedenini sağa sola eğmesi ile sağlanıyordu.

Pedalsız bisiklet mi olur?

İlk bisikletin günümüze ulaşan tasarımı, 1817 yılında başka bir boyut kazandı. Alman bir Baron olan Karl Von Drais, Fransız Sivrac’ın ürettiği bisiklet tasarımına bir gidon ve sele yerleştirdi. Bisikletin evrilmiş bu tasarımına “draisienne” adı verildi. Tam 22 kilogram ağırlığında olan bisikletin çerçevesi ahşaptan, tekerlekleri demirden yapıldı. Ancak ilk bisiklette olduğu gibi bu yeni tasarımda da pedal yoktu. Haliyle kullanımı zor, binen kişi için yorucu bir deneyim oluyordu.

Pedalın keşfi ile bisiklet tarihinde yeni dönem

1839 senesine gelindiğinde, Kirkpatrick MacMillan isimli bir İskoç, bisikletin göbeğine demir çubuklarla pedal ekledi. Artık ilk bisiklet bir adım daha bugünkü tasarımına yaklaşmış oldu. Kullanan kişi ön tekerleğe bağlanan pedalları ayaklarıyla öne ve arkaya sallayarak hareket edebiliyordu. Bisikletin tarihinde yaşanan bu büyük adım, insanların çok daha kolay bir deneyim edinmesinin önünü açtı.

1850’li yıllara gelindiğinde bisikletin keşif sürecinde denge problemini çözebilmek adına bazı mucitler tasarıma üçüncü ya da dördüncü tekerleği eklemeyi denedi. Ancak teknik sebeplerle bu modeller çok fazla yaygınlaşamadı.

İlk bisikletin tarihsel sürecinde en önemli adımlardan biri 1860’lı yılların başında Fransız baba oğuldan geldi. Pierre Michaux ve oğlu “velocipede” olarak adlandırılan bizim velespit dediğimiz bisiklet tasarımına, pedalları ön tekerleğe sabitleyerek damga vurdu.

Bu noktada karşılaşılan problem ise ağır demir iskeletin ve demir çerçeveli tekerleklerin engebeli yollarda çok fazla sarsılması oldu. Çukur ve tümseklerde ciddi problemlerin yaşanması, ilk bisikletin bu döneminde güvenlik sorununu ortaya çıkardı. Hatta bu sebeple Michaux ve oğlunun tasarladığı bu bisiklet modeline kimi çevreler “kemik titreten” adını taktı.

Kauçuk tekerleklerle bisikletin konforlu hali

Sene 1868 olduğunda Traffault adında bir başka Fransız, bisikletin tekerleklerini kauçuktan yapmaya karar verdi. Böylece engebeli yollardaki o titreten sarsıntı bir miktar azalmış oldu.

METAL PARALARA BENZETİLEN BİSİKLET TASARIMI

1870’li yıllara gelindiğinde ilk bisikletin keşif sahnesine bir İngiliz çıktı. James Starley daha hızlı hareket edebilmesi için bisikletin ön tekerleğini arka tekerleğine oranla hayli büyük tasarladı. Bu görünüm nedeniyle ortaya çıkan rasarıma dönemin en büyük ve en küçük İngiliz metal paralarından esinlenilerek “penny farthing” adı verildi. Ancak bu tasarıma oturması çok zor olduğu için ömürleri de çok uzun olmadı.

GÜNÜMÜZE EN YAKIN HALİNİ BİR İNGİLİZ VERDİ

İlk bisikletin yıllar içerisindeki dönüşümü günümüze en yakın haliyle 1885 senesinde icat edildi. Eşit büyüklükte tekerleklere ve zincire sahip, gidonlu ve seleli bisiklet ise İngiliz John Kempp Starley tarafından tasarlandı. Aynı yüzyılın sonlarında bisikletlerdeki vites sistemi geliştirildi. Tekerlerler de hava ile şişirilebilen bir şekilde tasarlandı. Böylece ilk bisikletin keşfi konforlu bir halde tamamlanmış oldu.

GÜNÜMÜZDE BİSİKLET

2021 itibari ile bisiklet hem ulaşım aracı hem de spor aleti. Yetişkinlerin olduğu kadar çocukların da hayallerini süsleyen bir oyuncak da diyebiliriz. Son zamanlarda bu sebeple birçok amaç için farklı tarzlarda bisiklet modelleri üretiliyor.

Bisikletlerin de özel bir yolu olmasın mı?

Hal böyle olunca trafiğin yoğun olduğu, araç sayısının rekor kırdığı büyük şehirlerde bisikletlere özel yol konusu gündeme geldi. Pek çok ülkede olduğu gibi Türkiye’de de bisiklet kullanımı hem özendiriliyor hem de bisiklet yolları inşa ederek kullanıcı sayısının artırılması amaçlanıyor.

İstanbul’da bisiklet nerede sürülür?

Adalar, Caddebostan, Ortaköy-Bebek hattı, Polenezköy, Bostancı-Pendik hattı, Florya-Yeşilköy sahili, Aydos Ormanları, Bakırköy-Zeytinburnu sahili özellikle İstanbul’da bisiklet kullanmak isteyenlerin tercihi olabilecek lokasyonlar arasında bulunuyor.

Bisikleti olmayanlar İSBIKE uygulaması ile kiralayabilir

İstanbul içinde bisikleti olmayan vatandaşlar kiralama yoluna başvurabilirler. İBB tarafından 2009‘da hayata geçirilen bu uygulama ile belirli istasyonlardan kiralama işlemini yapabilirsiniz. Bunun için İSBIKE mobil mevcut uygulamasını cep telefonunuza indirip gerekli bilgileri girip ödemeyi yaparak işlemlerinizi sonlandırabilirsiniz.

Bu yazı da dikkatinizi çekebilir: Bisikletin Keşfi – Bisikletin Tarihine Yolculuk

KAYNAKÇA

https://twitter.com/articlegroup/status/1109898225438412801?s=12

https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/bisiklet-kim-ne-zaman-icat-etti

https://www.neredekal.com/blog/istanbulda-keyifle-pedal-cevireceginiz-10-bisiklet-yolu/